Mariska HellingMariska Helling
Familieopstellingen & traumatherapie
One generation plants the trees, another gets the shadow
De GGZ-organisatie 1nP heeft me uitgenodigd om een TEDtalk te houden voor GGZ-therapeuten over wat me inspireert in mijn werk. Ook al kies ik specifiek voor deze doelgroep in dit filmpje, dit geldt natuurlijk voor alle naoorlogse generaties wiens ouders en voorouders oorlog hebben meegemaakt. Ook kom je iets meer te weten over mijn eigen achtergrond en mijn drijfveren.
Klik op het onderstaande, en dan zie je het filmpje:
De afgelopen maanden zijn er interessante dingen gebeurd, waarvan ik het vermoeden heb, dat het niet alleen voor mij interessant is maar ook voor anderen. Ik dacht, dit ga ik in mijn blog zetten, maar een stemmetje in mij durfde dit niet. Want dan maak je jezelf zichtbaar. En zichtbaar worden en onzichtbaar zijn is een universeel thema, en als Indische is dit ook een groot thema, ook in mijn leven. Als ik terugkijk naar het verleden, mijn familie, dan zijn velen onzichtbaar gestorven. Sommigen hebben zelfs geen graf of geen naam gekregen. Ze zijn er even geweest en geruisloos ook weer weggegaan. Sommigen hadden geen bestaansrecht, omdat de familie niet mocht weten dat ze er waren. Sommigen hebben wel een leven lang geleefd, maar niet hun sporen achter gelaten bij de levenden. Mijn familiegeschiedenis is duidelijk te traceren in de koloniale geschiedenis van Nederlands-Indië en de oorlog aldaar en wat daaruit weer is voortgevloeid.
Het begon met de Indische salon waar ik met een vriendin naar toe ging, met als thema: tastbare herinneringen. Iedereen mocht een voorwerp meenemen, die zijn gekoppeld aan speciale (familie)herinneringen. Een voorwerp dat in de naoorlogse jaren vanuit Nederlands-Indië of Indonesië op de boot of met het vliegtuig is meegekomen. Met als essentie: Wat vertelt dat voorwerp over jouw familieverleden en identiteit? Het was een emotionele bijeenkomst, velen hadden iets meegenomen wat hen zo dierbaar is geworden, omdat dit de enige tastbare sporen waren van een ver Indisch of Moluks verleden uit Nederlands-Indië. Velen hadden hun verhaal gedeeld, maar velen ook niet, er was niet genoeg tijd om naar alle verhalen te luisteren. En wat had mijn familie meegenomen van daar? Of liever gezegd, mijn ouders. Ik was immers één jaar oud toen ik met mijn ouders Indonesië verliet. Een serie foto’s die een klein puzzelstukje was van de familiegeschiedenis van mijn ouders. Veel werd niet verteld door hen, hun harten waren gebroken toen ze hun moederland verlieten.
Ik had niets tastbaars meegenomen, dit vond ik niet de moeite waard om te doen. Maar, blijkt later, ik vond het ook te pijnlijk om een paar foto’s, een gefragmenteerd stukje familiegeschiedenis mee te nemen. Velen hadden prachtige verhalen en voorwerpen meegenomen, sommigen een hele koffer, en die had ik niet.
Armando Ello van twijfelindo was er ook voor een fotoshoot: je kon op de foto met je tastbare herinnering, bij mij werd het een pasfoto.
De volgende dag ging ik naar de markt in Culemborg, er was feest, met vele kraampjes. Ik liep een winkeltje binnen, waar ik aangesproken werd door Hannah Rood, zij is fotografe. Ze is met een project bezig omdat in 2018 Culemborg 700 jaar geleden bestaat. Ze vroeg of ik mee wilde doen met het project en als voorproefje wilde ze me op de foto zetten in de winkel. Ik dacht: leuk ! Nog een portretfoto. Maar het bleek een hele fotosessie te worden. Ze had allerlei attributen meegenomen en puur op haar gevoel combineerde ze een aantal dingen.
En dit is het eindresultaat:
Toen ik de foto zag, dacht ik meteen aan het boek de Njai van Reggie Baay, waarbij hij de oermoeder -de Indonesische vrouw- die in de koloniale tijd van Nederlands-Indië buitengesloten werd, alsnog via familieverhalen en foto’s een plek heeft gegeven.
Ik kijk naar mezelf, maar ik zie tegelijkertijd mijn voormoeders, de vrouwen die voor mij geweest zijn.
Tweeënhalf jaar geleden zijn we verhuisd van Malden naar Culemborg. We -mijn man en ik- waren op zoek naar een huis met een praktijkruimte. Na maandenlang surfen op Funda en huizen bezichtigen, wat elke keer weer op een teleurstelling uitliep, deden we een fun-huizendag. Voor ons betekende dat, leuke objecten bezichtigen, zoals een oude molen, een futuristisch eco-huis die op een ruimteschip lijkt, een kashuis en een eco-rijtjeshuis. En dat allemaal in Culemborg ! We begonnen onze huizentocht bij de Hema in het centrum om een kopje koffie te drinken en de sfeer te proeven van dit kleine stadje. Gewoon, een leuke huizendag ! De oude molen was super om te bezichtigen, want wanneer krijg je nou de kans om een woonhuis in een molen van binnen te zien? Het huis ademde de sfeer van vroeger uit en het is rond, en het mocht helemaal van binnen gerenoveerd worden. Het futuristische eco-huis was helemaal opgeknapt, maar ik vond het meer iets voor een museum. En toen kwam de kashuis. Meteen toen we de kashuis betrad, was ik verkocht.
Er staan bomen in de kas ! Dit is het, hier wil ik wonen. Mijn partner wilde graag in een bijzonder huis wonen in een ecowijk en dus vond hij het prima. Gelukkig kregen we de financiering rond, want het leek eerst boven ons budget te zijn. En nu wonen we hier dus. Het is en blijft een bijzonder object. We hebben veel moeten verbouwen omdat er geen kamers waren, maar één grote ruimte.
En heb ik eindelijk mijn eigen werkruimte, heel voorzichtig noem ik het atelier, omdat ik op deze plek alleen maar met creativiteit bezig ben. Het huis is heel licht en als je op de foto kijkt, zie je een trapje naar boven, die je naar mijn atelier brengt. In een kashuis wonen is eigenlijk een bijzonder project, er is een binnen en een buitenruimte die toch ook weer binnen is. Veel mensen vragen of het in de winter lekker warm is in de kas, maar dat is het helaas niet. Wel kan je in de lente en herfst heerlijk in de kas zitten, terwijl het buiten nog te koud is om in de tuin te zitten. En als de zon schijnt, is het helemaal feest. In de toekomst wil ik de kastuin gebruiken voor creatieve projecten. Er is al een grote happening geweest, zie de kastuin.
Voor de nakomelingen van de 1e generatie Indische Nederlanders blijkt hun afkomst niet altijd een eenvoudige kwestie. Er is een verscheidenheid van belevingen hierover. Waar de één zich Nederlands voelt en helemaal niks heeft met het Indische of een klein beetje, kan een ander zich helemaal Indisch voelen en het liefst elk jaar naar Indonesië willen gaan op vakantie. Ook kan het zijn dat iemand zich niet Nederlands of Indisch voelt, maar nergens bij voelt horen. Of, andersom, zichzelf een wereldburger voelt.
Iemand wiens familie Nederlands is en generaties lang in Indië heeft gewoond, heeft een andere kijk op de gedeelde geschiedenis dan iemand wiens familie voornamelijk van Indonesische afkomst is. En de Molukse gemeenschap heeft ook weer zijn eigen verhaal en gedeeld lot. En zo zijn er nog meer verschillen waardoor je niet kunt spreken van een homogene groep op het nivo van identiteit. Iedereen beleeft zijn identiteit op zijn eigen manier en is waar voor degene. Ik kom regelmatig Indische Nederlanders tegen wiens ouders in Indië geboren zijn, een bruine tint hebben en duidelijk voelen dat ze Nederlands zijn en dat het Indisch eten het enige is wat hen verbind met Indië/Indonesië. Dit alles maakt hoe gecompliceerd de Indische identiteit is. Wat voor de één geldt, kan voor de ander precies het tegenovergestelde zijn.
Er zijn tal van variaties hierop aangezien Indische Nederlanders hun (voorouder)wortels hebben in een land waarin een grote verscheidenheid van culturen zijn. Wanneer je familie uit Sulawesi komt, is dit toch weer anders als wanneer zij uit Java of Sumatra komen. Als je naar deze eilanden reist, dan is het net alsof je naar verschillende landen reist omdat elk eiland zijn eigen kleur, taal en cultuur draagt. Net zoals vele Indisch Nederlanders bijv. ook Duitse, Franse, Portugese voorouders in hun familie hebben. De diversiteit van nationaliteiten in Oost en West zijn aan beide kanten groot.
Deze kleurrijke verscheidenheid dragen Indische Nederlanders ook in zich, alleen is het lastig om met al deze kleurrijke culturen verbinding te maken als je in Nederland geboren en getogen bent en in je opvoeding -door omstandigheden-, weinig meekrijgt. In Nederland wordt je automatisch gevoed, beïnvloed en gevormd door de Westerse waarden en normen. Om verbinding te voelen met jezelf als onderdeel van de Indische cultuur zal je actief moeten handelen en internet afstruinen naar Indische websites waar tal van activiteiten – en meestal met eten- wordt georganiseerd, hier iets uit te kiezen en hiernaar toe gaan, om de Indische vibe te ondergaan.
De meest onderhoudende, met tal van presentaties, workshops, onderzoek, lezingen, muziek, dans, eten en kraampjes is de jaarlijkse Tong Tong fair in Den Haag. Wil je op de hoogte zijn van hoe het met de Indische identiteit gesteld is? Dan struin je alle activiteiten af die er in deze 10 dagen wordt georganiseerd en dat zijn er veel ! De Indische identiteit ontwikkelt zich door wat er daar samenkomt. Veel Indische en Molukse onderwerpen waar men eerst niet over sprak in families, hebben daar een podium gekregen. Zie www.tongtongfair.nl
Even een pauzemomentje……..
Laat je verwonderen door een eigenzinnige kunstenares.